Ν. Αβουκάτος: Για το ρεπορτάζ  θα χρειαστώ την πολύτιμη βοήθεια σας  και αφορά:

Ο. Μενκίσογλου-Σπυρούδη: Απάντηση στα ερωτήματα:

Πόσο σοβαρό είναι αυτό το θέμα θα ήθελα να μου εξηγήσετε; Υπάρχει συστηματικός  έλεγχος και ποιες είναι  οι σημαντικές οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες.

1.                  στοιχεία για τη διακίνηση και τη χρήση παράνομων φυτοπροστατευτικών προϊόντων (ΦΠ).

H διάθεση γεωργικών φαρμάκων στην αγορά και η ορθολογική χρήση τους καθορίζεται από τη Νομοθεσία (Ν.4036/2012). Σύμφωνα με αυτήν για τη διάθεση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά απαιτείται άδεια, η οποία χορηγείται από τη Διεύθυνση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Για τη χορήγηση της άδειας διάθεσης στην αγορά φυτοπροστατευτικού προϊόντος απαιτείται ο ενδιαφερόμενος (εταιρεία αγροχημικών) να υποβάλει φάκελο,  με αίτηση και όλα τα τεχνικά στοιχεία και μελέτες, όπως προβλέπονται στον Κανονισμό 1107/2009 ΕΕ. Μετά την αξιολόγηση των στοιχείων χορηγείται η άδεια διάθεσης στην αγορά του φυτοπροστατευτικού προϊόντος η οποία και αναρτάται στην ιστοσελίδα του ΥΠΑΑΤ. Όλες οι δραστικές ουσίες των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που εγκρίνονται έχουν ήδη αξιολογηθεί και εγκριθεί στην ΕΕ.

Επομένως, και σύμφωνα με την προαναφερθείσα νομοθεσία, ως παράνομα φυτοφάρμακα ορίζονται όσα δεν έχουν έγκριση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Διακρίνονται διάφορες κατηγορίες πλαστών/ παράνομων φυτοπροστατευτικών προϊόντων, όπως:

•Πλαστά προϊόντα, δηλαδή προϊόντα που περιέχουν διαφορετικές δραστικές ουσίες από τα γνήσια, άλλες βοηθητικές ουσίες, φτηνούς διαλύτες και διάφορες προσμίξεις. Τα προϊόντα αυτά μπορεί να είναι είτε α) Εξελιγμένα αντίγραφα των αυθεντικών με αντιγραφή ετικέτας που δύσκολα μπορεί κάποιος να διαχωρίσει από την αυθεντική, αλλά περιέχουν διαφορετικής ποιότητας συστατικά ή β) χαμηλής ποιότητας επειδή μπορεί να έχουν μικρότερη περιεκτικότητα ή και να μην περιέχουν καθόλου δραστική ουσία

• · Προϊόντα που περιέχουν απαγορευμένη δραστική ουσία αλλά συνεχίζουν να κυκλοφορούν αν και έχει λήξει η περίοδος εξάντλησης των αποθεμάτων

•Σκευάσματα που έχουν ανακληθεί (εκτός περιόδου εξάντλησης αποθεμάτων) για διάφορες αιτίες

•Προϊόντα με διαφορετικά χαρακτηριστικά / στοιχεία (δηλ. σύσταση, είδος προϊόντος κτλ) από ότι αναγράφεται στην ετικέτα

•Παράνομες εισαγωγές & παράνομη διακίνηση, δηλ. Προϊόντα που εισάγονται από χώρες της ΕΕ χωρίς να ακολουθούνται οι διαδικασίες του παράλληλου εμπορίου ή εισαγωγές από τρίτες χώρες

1. 2.      ποιες είναι  οι σημαντικές οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες.

Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι τα παράνομα ΦΠ διακρίνονται σε αυτά που περιέχουν μη εγκεκριμένες δραστικές ουσίες και σε αυτά που είναι πλαστά (μη τήρηση εγκεκριμένης ετικέτας) με σημαντικές και διαφορετικές συνέπειες τόσο οικονομικές όσο περιβαλλοντικές.

Τα απαγορευμένα σκευάσματα που εισάγονται παράνομα περιέχουν δραστικές ουσίες οι οποίες είτε έχουν κριθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μη αποδεκτές για τη δημόσια υγεία και/ή το περιβάλλον, είτε δεν έχουν κατατεθεί αρκετές μελέτες που να αποδεικνύουν την ασφάλειά τους σύμφωνα με την ισχύουσα επιστημονική μεθοδολογία και άρα δεν έχουν αξιολογηθεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας. Η χρήση αυτών μπορεί να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία των καλλιεργητών γεωργών και των καταναλωτών και να οδηγήσει σε ρύπανση των εδαφών και των νερών. Επιπλέον οδηγεί σε παρουσία υπολειμμάτων στα συγκομιζόμενα προϊόντα καθιστώντας μη νόμιμο το προϊόν και οδηγώντας στην επιβολή προστίμου μετά από έλεγχο με σοβαρή οικονομική επιβάρυνση. Ένα τέτοιο παράδειγμα με σημαντική καταστροφή αναφέρεται το 2007 όταν εντοπίστηκαν υπολείμματα isofenphos methyl (δραστική ουσία που δεν εγκρίθηκε ποτέ στην ΕΕ) σε πιπεριές από την Αλμερία της Ισπανίας, με αποτέλεσμα να αποκλειστούν οι εξαγωγές της Αλμερίας για 2 χρόνια από της αγορές της ΕΕ.

Σημαντικές όμως είναι και οι πιθανές συνέπειες των πλαστών προϊόντων, καθώς μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες στις καλλιέργειες είτε μειώνοντας τη σοδειά είτε καταστρέφοντας εντελώς τη συγκομιδή, ενώ άγνωστες είναι οι επιπτώσεις αφού τα προϊόντα αυτά ενδέχεται να περιέχουν άγνωστες και μη ελεγμένες τοξικές προσμίξεις. Για παράδειγμα τον Ιούλιο του 2012, στην περιοχή της Χαλάστρας, χρησιμοποιήθηκε στο ρύζι το   παράνομο ζιζανιοκτόνο κακής ποιότητας (propanil Τούρκικης προέλευσης) με αποτέλεσμα να προκληθεί ζημιά σε περίπου 7.000 στρέμματα καλλιέργειας. Ανάλογα, το 2004 στη Γαλλία καταστράφηκαν 35 εκτάρια καλλιέργειας πατάτας από τη χρήση πλαστών φυτοφαρμάκων.

Επισημαίνεται ότι προϋπόθεση για να εγκριθεί ένα γεωργικό φάρμακο είναι να  διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι για τον άνθρωπο και το περιβάλλον και όλα τα νόμιμα εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα εξετάζονται ενδελεχώς για τις επιπτώσεις τους στον άνθρωπο και το περιβάλλον και εγκρίνονται μόνο όταν διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι.

Υπολογίζεται σύμφωνα με οικονομικές εκτιμήσεις του Ε.ΣΥ.Φ. ότι τα παράνομα αντιπροσωπεύουν το 7% για το 2008, το 10% για το 2009 και το 15% για το 2010 του ετήσιου τζίρου της Ελληνικής αγοράς ΦΠ.

 

3.  Υπάρχει συστηματικός  έλεγχος και Τι κάνουν οι αρμόδιες αρχές;

Πού οφείλεται το φαινόμενο από ποιες χώρες και πώς εισάγονται;

Το παράνομα ΦΠ είναι παλιό πρόβλημα που τα τελευταία χρόνια γίνεται εντονότερο λόγω της κακής οικονομικής συγκυρίας αλλά και κάποιων κενών στη νομοθεσία του παράλληλου εμπορίου των ΦΠ. Επιπλέον  οι γεωργοί υφίστανται αυξανόμενη πίεση να παράγουν τρόφιμα με χαμηλό κόστος, αντιμετωπίζουν ανακλήσεις ΦΠ που έλυναν σημαντικά τους προβλήματα, ενώ η ενημέρωση των τελωνειακών  αρχών δεν είναι επαρκής και  οι ποινικές κυρώσεις μάλλον ήπιες.

Τα περισσότερα παράνομα ΦΠ εισέρχονται στην Ελλάδα από κυκλώματα, τα οποία εκμεταλλεύονται τα κενά της νομοθεσίας παρερμηνεύοντας για παράδειγμα το παράλληλο εμπόριο ή βασιζόμενα στη μη ύπαρξη ελέγχων για διακίνηση προϊόντων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κύριος όγκος των προϊόντων προέρχεται από την Κίνα έχοντας αποκτήσει «ευρωπαϊκή ταυτότητα» ώστε να διευκολύνεται η ελεύθερη διακίνησή τους εντός ΕΕ, χωρίς να υπόκεινται σε ελέγχους. Επίσης παράνομες εισαγωγές γίνονται και από την Τουρκία και τη Βουλγαρία.

Προφανώς, τα παράνομα ΦΠ διακινούνται με χαμηλές τιμές εφόσον είναι είδη λαθρεμπορίου, «απαλλαγμένα» από επιβαρύνσεις όπως ΦΠΑ, έξοδα διακίνησης κλπ., γεγονός που προσελκύει τον παραγωγό, ο οποίος όμως μπορεί να οδηγηθεί σε οικονομική ζημία τόσο λόγω της μειωμένης ή μηδενικής αποτελεσματικότητας, όσο και από τον κίνδυνο της ανίχνευσης υπολειμμάτων στο παραγόμενο προϊόν.

Το ΥπΑΤΤ διενεργεί τους ελέγχους και επιβάλει τις αντίστοιχες κυρώσεις που αναρτώνται και στην ιστοσελίδα του (http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer-2/crop-production/fytoprostasiamenu/elenxoifitoprostateytikonmenu/745-apotelesmata-elegxon)

Επίσης ο ΕΣΥΦ (Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας) και το ΓΕΩΤΕΕ διοργανώνει καμπάνιες ενημέρωσης των γεωτεχνικών και των παραγωγών στο θέμα.

2. Ακόμη σε ότι αφορά τη  διαχείριση των κενών πλαστικών φιαλών φυτοπροστατευτικών προϊόντων. 

2. Ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος;

Το θέμα αυτό είναι τελείως διαφορετικό από τα προηγούμενα και δεν εχει απαντηθεί